پایان نامه بررسی رابطه بین هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان رشته های مختلف تحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل

پایان نامه جهت دریافت مدرک علوم تربیتی

مقدمه

هوش هیجانی مولفه ی تازه ای است که محققان بسیاری به کاربرد آن در امور مختلف علاقه مندند. نظریه های هوش هیجانی دیدگاه نوین را در مورد پش بینی عوامل موفقیت در زندگی از جمله پیشرفت تحصیلی و مقابله کار آمد با عوامل فشارزا که منشا اختلالهای روانی را فراهم می آورد ، چرا که بسیاری از  ویژگی های شخصیتی همچون همدردی ، خودگرایی ، خوش بینی ، خود انگیختگی ، تحت فشار، کنترل تکانه ها ، خود اگاهی، مدیریت هیجانی فرد ، زمینه ساز موقعیت در عرصه های گوناگون است. هوش هیجانی بیانگر ابعاد هیجانی – شخصیتی و اجتماعی هوش است که اغلب برای فعالیت های روز مره مهمتر از ابعاد شناختی مورد توجه قرار گرفته است.(حاجلو به نقل از گلمن،1387).

همچنان که ( گلمن ) اظهار می دارد که هوش شناختی در بهترین شرایط تنها 20 درصد موفقیت را شامل  می شود  و 80 درصد بقیه در گروه مهارتهایی است که هوش هیجانی را تشکیل می دهند .افرادی که توانایی استفاده صحیح از هیجانهای خود را دارند می توانند از اضطراب قابل پیش بینی برای برانگیختن خود جهت آماده شدن استفاده کرد و بر مسائل فائق آید . ( گلمن 1995).

از جمله روان شناسان سالووی 1 اولین روانشناسی است که اصطلاح هوش هیجانی را برای نخستین بار برای بیان کیفیت و درک احساسات افراد ، همدردی با احساسات دیگران و توانایی اداره مطلوب خلق و خوی بکار برد و ثرندایک 2  که در همگانی کردن نظریه هوش بهر نقش مهمی داشت ، بار – آن 3 که معتقد است هوش هیجانی یک دسته از مهارتهای ، استعدادها و توانایی های غیر شناختی است که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و اقتضاهای محیطی افزایش می دهد .

بیان مسئله

با ظهور عصر اطلاعات و ارتقاء ارزش مندی ارتباطات انسانی و هم چنین بروز موقعیت‌های استراتژیک سازمانی، نظریه هوش عاطفی رشد چشم گیری یافته و از مباحث پرطرفدار سازمانی شده‌است. هوش هیجانی، اصطلاح فراگیری است که مجموعه گسترده‌ای از مهارت‌ها و خصوصیات فردی را در برگرفته و معمولاً به آن دسته مهارت‌های درون فردی و بین فردی اطلاق می‌گردد که فراتر از حوزه مشخصی از دانش‌های پیشین، چون هوشبهر و مهارت‌های فنی یا حرفه‌ای است. هوش هیجانی از آخرین مباحث متخصصین در خصوص درک تمایز بین منطق و هیجان بوده و برخلاف مباحث اولیه در این جا، فکر و هیجان به عنوان موضوعاتی برای سازگاری و هوش مندی تلقی شده‌است به علاوه، شبیه سایر مباحث مطرح درخصوص ماهیت انسان، هوش هیجانی نیز دستخوش دو نوع بحث و گفتگوی علمی و عوام پسند گردیده‌است.

توجه به هیجان ها و کاربرد مناسب آنها در روابط انسانی، درک احوال خود و دیگران ، خویشتن داری، تسلط بر خواسته های آنی، همدردی با دیگران و استفاده مثبت از هیجان در تفکر و شناخت، موضوع هوش هیجانی است.هوش هیجانی هم در محافل اجتماعی و هم در محافل علمی دانشگاهی مورد توجه قرار دارد عقیده بر این است که تنها ، هوش شناختی و ذهنی ، موفقیت انسانها را ضمانت نمی کند بلکه ویژگی ها دیگری برای برقراری ارتباطات انسانی و موفقیت در زندگی لازم است  که هوش هیجانی نام دارد.(حسن زاده ، ساداتی کیادهی، زمستان 88).

بسیاری از مردم معتقدند که هوش هیجانی برای زندگی روزمره مهم است. این طور به نظر می رسد که افرادی که در رسیدگی به هیجانها ناتوانند ، ارتباطات بدتری خواهند داشت ، سلامتی روانی کم و موفقیت کمتری دارند برای مثال اگر شما نتوانید عصبانیتتان را در محل کار کنترل کنید ممکن است همکارتان را آشفته کنید و حتی ممکن است کارتان را از دست دهید. بعلاوه اگر شما ندانید که بقیه مردم چه احساسی دارند ممکن است از تعاملات اجتماعی مهم وحشت کنید، درگیر احساسات شوید ویا با عده ی محدودی از دوستان بمانید.(حاجلو،1387).

به نظر می رسد که هوش هیجانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نیز تاثیر گذار است بنابراین محقق بدنبال پاسخ به این سوال اساسی است که چه رابطه ای بین هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهرستان اردبیل وجود دارد.

اهمیت و ضرورت موضوع

هوش هیجانی یکی از متغیرهای مهمی است که با پیشرفت تحصیلی رابطه  دارد، توانایی شخص برای سازگاری و چالش با زندگی به عملکرد منسجم قابلیت های هیجانی بستگی داردهمچنین انجام تحقیقات اندکی که در این زمینه بویژه در کشور و استان و وجود یافته های پراکنده در انجام این پژوهش ضرورتی مهم به نظر می آید نتایج این تحقیقات کاربرد مفیدی برای مراکز مشاوره و دانش آموزی دارد و به نظر می رسد با توجه به نقش و اهمیت این متغیرها در عملکرد تحصیلی و قابل تغییر بودن متغیر مورد مطالعه ، می توان با آموزه ها و ارائه راهکارهای صحیح ، عملکرد تحصیلی دانش اموزان را افزایش داد.(مهدوی ،1389).

اهداف کلی

آیا رابطه ای بین هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی وجود دارد؟

اهداف اختصاصی

1-بررسی رابطه ای بین هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان.

2- بررسی رابطه بین هوش هیجانی بالا با پیشرفت تحصیلی

3- بررسی رابطه ای بین مولفه های هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی

فرضیه های تحقیق

بین هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان وجود دارد.

رابطه ای بین هوش هیجانی بالا با پیشرفت تحصیلی وجود دارد

رابطه ای بین مولفه های هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی وجود دارد

تعاریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی

تعریف نظری

هوش هیجانی:

عبارت است از مجموعه ای از دانش ها و توانایی های هیجانی و اجتماعی که قابلیت کلی ما را در پاسخ به نیازهای محیطی به طور موثری تحت تاثیر قرار میدهد.(رون بار– ان ،2000).

هوش هیجانی یک مهارت اجتماعی است که به معنای سهولت برقرار کردن ارتباط با مردم و کنترل هیجانهای خویش در رابطه با دیگران و توانایی تشویق و هدایت آنان است .(جلالی ،1381).

پیشرفت تحصیلی

پیشرفت تحصیلی عبارت است از فرآیندی منظم برای تعیین و تشخیص میزان پیشرفت یادگیرندگان در رسیدن به هدفهای آموزشی است.

تعریف عملیاتی

هوش هیجانی : نمره ای که آزمودنی از آزمون هوش هیجانی بار- ان بدست می آورد.

پیشرفت تحصیلی : نمره ای که دانش آموزان در امتحانات پایان ترم بدست می آورند .

هوش هیجانی

هوش هیجانی (EQ) سالها است مورد توجه صاحبنظران قرار گرفته است . از حدود 20 سال پیش به این سو ، مفهوم هوش هیجانی بر بهره هوشی (IQ) چیره شد.

اقبال پژوهشگران به هوش هیجانی از آن رو بود که در عمل می دیدند بسیاری از مدیران ارشد و کارشناسان برجسته به رغم توانمندیها و هوش بالا ، کامیابیهای درخشانی ندارند و از همه مهمتر آنکه گاه حضور آنان در مجموعه اختلال برانگیز است ، فضای تفاهم به تنش تبدیل شده ، میزان استرس کاری افزایش یافته ، انگیزه¬ی کارکنان کاهش یافته و در نهایت بهره وری روند نزولی خود را طی می کند . چنین رویدادهایی ، فضای بیشتری را برای مفهوم هوش هیجانی گسترده تر ساخت . به مرور این مفهوم از حوزه¬ی علوم تربیتی و روانشناسی به سایر حوزه ها به ویژه حوزه¬ی مدیریت ، مدیریت بازرگانی ، و حوزه¬ی مدیریت بازاریابی گسترش یافت .

در این باره باید بیشتر صحبت کنیم اما به اجمال توضیحاتی در پی می آید که تا حدودی به شاخصهای هوش هیجانی اشاره دارد . همچنین تمایز بین این هوش ( هوش هیجانی ) و هوش بهر (IQ) را مشخص می سازد.

قطعاً با ملاحظه¬ی عوامل تشکیل دهنده¬ی هوش هیجانی می توانیم دریابیم افرادی که در این ویژگی نمرات قابل ملاحظه ای به دست می آورند می توانند کامیابیهای وسیعی در حوزه¬ی مدیریت خود بیافرینند ، همچنین کارکنان را همچون یاران همراه خود ارزیابی می کنند که همگی به خوبی و با رضایت برای کسب موفقیتهای شخصی و سازمانی می کوشند.

آیا آدمها هوش عمومی دارند؟

مفهوم سن عقلی و هوشبهر بر این ایده متکی است که هوش یک توانایی عمومی است. چارلز اسپیرمن معتقد بود آدمها هوش عمومی و هوش اختصاصی دارند. به نظر اسپیرمن، عملکرد اشخاص در آزمون‌های هوش به این دو عامل برمی‌گشت. اسپیرمن نظریه‌اش را با استفاده از فن تحلیل عامل آزمون‌های هوش، تدوین کرد. تحلیل عاملی، روشی آماری است که همبستگی نمرات آزمون را تعیین کرده و خوشه‌ها یا عواملی که توانایی خاصی مثل استدلال کلامی یا ریاضی را اندازه می‌گیرند، مشخص می‌کند. فرض کنید یک نفر مهارت‌های موسیقایی بالایی دارد ولی در ریاضی یا زبان انگلیسی عملکرد خوبی ندارد. لودویگ فون بتهوون آهنگساز مشهور، چنین آدمی بود. آیا بتهوون آدم «کم هوشی» بود؟ هرگز! هاوارد گاردنر دامنه مولفه‌های هوش را گسترش داده تا مهارت‌های موسیقیایی را نیز در بر گیرد.

ده شکل مختلف هوش بر اساس تحقیقات هاوارد گارنر و چارلز هندی:

1.       هوش گفتاری= توانایی برای صحبت کردن و فرمان زبانی ماست.

2 . هوش ریاضیاتی= هوشی است که برای اندازه گیری بهره هوشی استفاده می شود و توانایی استفاده ماهرانه از اعداد ( چهار عمل اصلی ) ماست.

3-      هوش فیزیکی= توانایی کاربرد زمان بندی و هماهنگ در حرکات بدنی ماست.

4. هوش موسیقی= توانایی خلق موزیک در سطوح برجسته

5. هوش بصری فضایی= توانایی دیدن و بوجود آوردن شکل ها فرم ها و الگوها.

6. هوش میان فردی= توانایی برای ارتباط، مذاکره،تأثیر و متقاعد کردن افراد دیگر.

7. هوش درون فردی= توانایی آگاهی یافتن از خود.که هستید، که نیستید، چه می خواهید، چه نمی خواهید و …

8. هوش کارآفرینی= توانایی دیدن فرصت های داد و ستد.

9. هوش درون یافتنی= توانایی برای حس درستی یا نادرستی یک موقعیت، قضاوت کردن مردم به طور سریع و صحیح.

10. هوش انتزاعی= بدست آوردن ایده یا تصویر ناگهانی که به شکل یک ترکیب جدید از چند عامل باشد.

هوش عقلی چیست؟

هوش عقلی ارثی بوده و همان هوشی است که در حل یک مسأله ریاضی، در طرح و اجرای یک پروژه عظیم، در اختراع و اکتشافات علمی و به طور کلی در کلاس درس به ما کمک می کند.

هوش هیجانی چیست؟

به چند نفر از موفق‌ترین افراد در زندگی تان فکر کنید و به خصیصه‌‌های مشترکی که آنها با یکدیگر دارند. بی‌شک ، دایره دوستان این افراد بزرگ و متنوع است. ارتباطات شخصی‌شان قوی و زندگی خانوادگی شان مملو از افتخار و کامیابی است. آنها نسبت به دیگران ، حتی نسبت به کسانی که تازه ملاقات می‌کنند، علاقه نشان می‌دهند. آنها رضایت بیشتری از شغل خود دارند، احترام همسالانشان را برمی‌انگیزند و به خاطر خوب انجام دادن مسئولیت شغلی‌شان ، از سرپرست خود امتیاز و ترفیع می‌گیرند. آنها عواطفشان بدون ریاکاری ، احساساتشان بدون نخوت ، و اعتماد به نفسشان عاری از هر خودنمایی است. تفاوت بین این دو گروه، تفاوت میزان IQ یا ضریب هوشی و چیزی است که EQ یا هوش هیجانی نامیده می‌شود. هوش هیجانی شیوه‌ای پذیرفته‌شده برای ارزیابی موفقیت یک فرد است. شیوه‌ای که امروزه در آمریکا رو به گسترش است.

هوش هیجانی EQ و تفاوت آن با IQ

تفاوت بین معلومات کتابی و مهارت در زندگی روزمره و ارتباطات افراد ، در واقع همان تفاوت بین IQ یا بهره هوشی و EQ یا هوش هیجانی آنهاست. از اواسط سال‌های 1980 مطالعات روزافزونی در این مورد انجام می‌شود که هیجانات ما ، و واکنش بعدی ما نسبت به آنها، چه مقدار در سلامت عمومی و موفقیت ما در زندگی نقش دارند، و به خصوص در سال‌های اخیر این مطالعات به شدت مورد توجه قرار گرفته‌است. در واقع ، مطالعات وسیعی انجام شده تا نشان دهد ضریب هوشی بالا به تنهایی لازمه موفقیت نیست.