پروژه بررسی و تدوین ویژگی های کیفی ابریشم مورد استفاده در فرش دستباف

چکیده :

ابریشم واژه ای است که جلال و زیبایی را در ذهن تداعی می کند ، ابریشم و بریشم ، حریر ، قز، افریشم و فریشم نیز گفته اند .  در فرهنگ معین  : ابریشم ، ماده ای است که کرم مخصوصی به نام

 ( کرم پیله ) ترشح می کند و با آن لانه ای بیضی شکل برای خود می سازد ، یا رشته تارهایی از تارهای پیله که برای دوختن و بافتن از آن استفاده می شود . در فرهنگ عمید : ابریشم ماده ای است که کرم ابریشم از غده های خود به شکل نخ بسیار نازک ترشح می کند و با آن لانه ای بیضی شکل می سازد که پیله نام دارد ، پیله ها را با بخار آب نرم می کنند تا سررشته ها پیدا شود ، آن گاه رشته ها را به هم تاب می دهند تا به ضخامت معّین برسد . بنا به افسانه ای که قدمت 4600 ساله دارد، یکی از ملکه های چین به نام سی لین شی ضمن گردش درجنگل  متوجه تارهای نازکی شد که به دور شاخ و برگهای درختان توت تنیده شده بود. او با جمع آوری و ریسیدن تارها و بافتن آنها پارچه های نازک و لطیفی تهیه کرد و همین سبب شد تا در حدود سه هزار سال تولید و پارچه آن در انحصار چینی ها باشد و اگر کسی این را فاش می کرد با مجازات مرگ روبرو می شد . با وجود چنین سیاست سخت گیرانه در سال 419 بعد از میلادیک شاهزاده خانم با فرمانروای کشور ختن (ترکستان خاوری امروز ) ازدواج کرد ، وی چون علاقه زیادی به شوهرش داشت بی آنکه از مجازات  مرگ بهراسد مقداری تخم نوغان در گیسوی خود پنهان و به شوهرش تقدیم کرد و به این ترتیب در سرزمین ختن کرم ابریشم متداول شد .بعدها به دلیل طوایف هون ، اهالی ختن ناگزیر به ترک وطن شدند و شماری نیز به ژاپن و برخی به مغولستان و کوه ها مهاجرت کردند . در نتیجه پرورش کرم ابریشم در کشورهای یاد شده آغاز شد و چون ابریشم بسیار گرانبها و  پرارزش بود ، در سال 552 میلادی دو مبلّغ مذهبی که برای اشاعه مسیحیت در نواحی مورد اشاره اقامت گزیده بودند هنگام بازگشت در میان عصای توخالی خود مقداری تخم نوغان پنهان کردند و از طریق ترکستان و ایران به قسطنطنیه رساندند . کسانی که ورود ابریشم را مرتبط با جاده ابریشم می دانند ، معتقدند ابریشم در حدود 330 سال پیش از میلاد از چین به ایران راه یافته و تا مدتی بعد از ظهور اسلام رواج  داشته است . در حقیقت این پدیده اتفاقی به تدریج پایه گذار صنعت پرورش تهیه ابریشم در جهان شد و در حال حاضر بیش از 35 کشور جهان در تولید ابریشم مشارکت دارند .

فصل اول

سابقه نوغانداری د رکشورهای آسیا

قاره آسیا دارای قدمت چندین هزار ساله در تولید ابریشم بوده و د رخاور دور کشورهای چین ، ژاپن ، هند و کره پیشرو تولید این محصول در جهان می باشند . در حال حاضر 92 درصد از کل ابریشم جهان در قاره آسیا تولید می شود .

سابقه تولید ابریشم در چین

یافته ها  چنین نشان می دهد که چین سرزمین مادری ابریشم می باشد و بر اساس اسناد تاریخی حدود 4600 سال است که به تولید ابریشم اشتغال دارد . از نظر تاریخی ، مهمترین دوره تولید ابریشم در چین 1920 و 1940 بوده است . در آن زمان حدود 20000 تن ابریشم در این کشور تولید و کل صادرات آن حدود 9000 تن بوده است . کیفیت محصولات ابریشمی چین با مدرنیزه کردن مدیریت تجاری و تقویت کنترل کیفی رو به افزایش می باشد . از سال 1980 که کاربرد علوم و تکنولوژی در چین به سرعت پیشرفت نمود  انتقال تکنیک به واحدهای بزرگ تولید ابریشم فزونی گرفت و هم اکنون این واحدها کوشش می کنند که هر چه سریع تر با وضعیت و شرایط جدید تطبیق پیدا کرده و نخ های ابریشمی مرغوب تری تولید نمایند . کل صادرات ابریشم چین درسال 1986 حدود 13/1 میلیارد دلار بود ه که سهم ابریشم خام ، نخهای ابریشمی و پوشاک ابریشمی هر یک 33% محاسبه شده است . بعضی از فرآورده ها بر عرضه فزونی دارد . مردم چین  نسبت دیرینه ای در پوشیدن البسه ابریشم دارند و برای اقلیتی فرآوردهای ابریشمین جزو ضروریات روزانه قرار دارد .

سابقه تولید ابریشم در ژاپن

ژاپن کشور بزرگ تولید کننده پیله و ابریشم خام و یکی از مصرف کنندگان وصادرکنندگان عمده ابریشم می باشد . نوغانداری از قرن چهارم میلادی به بعد با آغاز تبادل اقتصادی و فرهنگی با کشورهای چین و کره به ژاپن راه یافت . در فاصله طولانی بین قرون 8 تا 12 میلادی پوشیدن لباس ابریشمی در بین افراد طبقات ژاپن گسترش یافت و موجب بروز رقابتهایی نیز گردید . گسترش مصرف و افزایش تقاضای پارچه های ابریشمی موجب گردید از تولید ابریشم حمایت به عمل آید و همین امر موجب رواج و رونق چشم گیر این صنعت گردید . بر اساس آ مار انجمن ابریشم ژاپن ، مصرف این کشور در سال 2000 کمتر از 600 تن بوده است و درحال حاضر وارد کننده عمده محصولات ابریشمی به شمار می آید .

سابقه و تولید ابریشم در کره :

نوغانداری در کره دارای پیشینه طولانی است که شامل تمام مراحل تولید ، ابریشم کشی و عمل آ‌وری ابریشم می باشد . سابقه استفاده از روشهای علمی و تکنیک های نوین پرورش کرم ابریشم در این کشور به دهه 1960 بر می گردد که  تغییرات قابل ملاحظه ای در ساختار این فعالیت به وجود آورد . از آغاز دهه 1960 تا نیمه دهه 1970 صنعت نوغانداری این کشور از رشد قابل ملاحظه ای برخوردار گردیده محور اصلی آن تولید و صادرات ابریشم خام بوده است . تولید ابریشم خام در سال 1996 برابر 146 تن بود و در سال 1999 به 50 تن کاهش یافت . کمبود عرضه داخلی ابریشم  خام و نخ ابریشمی باعث شده است پردازشگران ابریشم در این کشور به جستجوی عرضه کنندگان بالقوه جدید این محصولات بر آیند . صنعت پردازش ابریشم کره با شتاب زیادی در حال پیشرفت است طی سالهای اخیر  ، به ویژه درسال 1999 صنعت پردازش کرم ابریشم کره دارای 18 درصد سهم بازار جهانی پارچه بوده است . این صادرات حدود 2/138 میلیون دلار بوده است . آمار کمیسیون تجاری این کشور نشان دهنده آن است که  جمهوری  کره دارای 11 درصد سهم بازار پارچه های ابریشمی آمریکا در سال 1999 بوده است که ارزش آن (286 تن) حد ود 3/27 میلیون دلار بود . صنعت ابریشم کنونی کره شامل واحدهای تولید نسبتاً بزرگی است که در نتیجه وضعیتی به وجود آمده است که درآن ، حداقل سفارش برای هر کدام از اقلام ابریشمی  ، به مراتب بزرگ تر از مقادیر مشابه در کشورهای رقیب می باشد . کره برای رفع نیازمندیهای صنعت پردازش ابریشم خود ، اقدام به وارد کردن ابریشم می نماید که برای تولید پارچه های ابریشمی به کار برده می شود . تامین کننده اصلی پارچه های ابریشمی بافته شده کره عبارتند از چین ، هنگ کنگ و ایتالیا .

پردازشگران ابریشم این کشور  همیشه چشم انتظار منابع تامین کننده اضافی مواد خام هستند . کره در سال 2000 حدود 1700 تن ابریشم خام وارد نمود ه  است . در همین سال صادرات کالاهای ابریشمی به 2100 تن می رسد .

سابقه تولید ابریشم در هند

به عقیده مورخین غربی صنعت ابریشم توسط  ختان 240 سال قبل از میلاد مسیح از طریق جا ده ابریشم از چین به هند آورده است . در مورد مبدأ ابریشم هند کرسله در کتا ب «زراعت و پرورش کرم ابریشم » چین اظهار نمود که در هند ابریشم های وحشی موگا ، اری و تازار مدتهای طولانی تولید می شود . ولی هیچ  اشاره صریحی به ابریشم در متون تاریخی هند نگردیده است . صنعت ابریشم در طی دوران مغولها رونق زیادی داشت . کمپانی هند شرقی به این دلیل که ابریشم خام مورد نیاز بافندگی انگلستان را از تولیدات ابریشم هندوستان تهیه می کرد ، به رونق صنعت ابریشم کمک نمود .

در سال 1854 که بیماری پبرین تولید ابریشم را در فرانسه و ایتالیا ازبین برد . و آنها ابریشم مورد نیاز خود را از هندوستان تهیه می کردند که باعث ترقی آن کشور شد . امروزه در هندوستان روشهای جدید پرورش کرم ابریشم و استفاده از نژادهای جدید دونسله توسعه یافته و با استفاده از نژادهای دونسله درتولید هیبریدهای چند نسله ، تحول عمده ای در افزایش عملکرد ابریشم به وجود آورده است .

درحال حاضر حدود 15 درصد کل تولید انواع ابریشم هند به خارج صادر می گردد . آخرین آمار و ارقام مربوطه به امر صاردات ابریشم هند نشان می دهد که­ میزان ارز آوری صادرات ابریشم به نحو رضایت بخشی در حال افزایش است .