پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده

تعداد صفحات: 312 فرمت فایل: word کد فایل: 27
سال: 1388 مقطع: دکترا دسته بندی: ادبیات فارسی
قیمت قدیم:۳۸,۴۰۰ تومان
قیمت: ۳۲,۰۰۰ تومان
دانلود مقاله
  • خلاصه
  • فهرست و منابع
  • خلاصه پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده

    پایان نامه برای دریافت درجه دکتری (Ph.D)

    گرایش: زبان و ادبیات عرب

    این رساله در راستای امر خطیر احیای متون، به تصحیح و بررسی نسخه خطی «شرح قصیده الاشباه» مفجّع بصری (ف327ه)، ادیب، شاعر، کاتب، نحوی و لغوی برجسته عصر عَبَّاسی، از شاعران متعهد شیعه قرن چهارم هجری پرداخته، تا خوانندگان گرامی، با وی و فرهنگ و ادب و شعر و جایگاه شاعر و شرایط زمانه او آشنا گردند. مفجّع بصری در شعر خویش به موضوع اهل بیت (ع) اهتمام ورزیده، و در مظلومیت آنان، غم و اندوه بسیار داشته، که به همین خاطر به این لقب، شناخته شده است.

    از ولادت و دوران نوجوانی شاعر، اطلاع بسیاری در دست نیست، که شاید بتوان دلایل سیاسی و مذهبی را علت اصلی این امر دانست.

    شخصیت و عقیده مفجّع در هیچ یک از کتب تاریخی و تراجم، به بدی ذکر نشده و تماماً او و جایگاهش را ستوده اند.

    همچنین مفجّع حایز جایگاه علمی و ادبی رفیعی در عصر خود بوده، و در غرائب لغات، و نحو، و قرآن و حدیث، و روایت، و تاریخ اسلامی، و شناخت کشورها و اماکن جغرافیایی، به درجه استادی نایل آمد، و شاگردان بسیاری از محضر او بهره مند شدند؛ چنانکه او را قائم مقام ابن درید بصری در تألیف و تدریس معرفی کرده اند. این امر را می توان از اسامی آثار او که بالغ بر 15 اثر می باشد فهمید، اما جای بسی تاسف است که از میان تمامی این تالیفات ارزشمند، فقط رساله «شرح قصیده الاشباه» و بخشی از کتاب «الترجمان فی معانی الشعر»، و قطعه هایی از دیوان او، برجای مانده است.

    در مصادر و منابع مختلف، به استادان و شاگردان مفجّع، اشاره چندانی نشده است، که باید اسامی آنان را از لابلای کتابهای مرتبط، استخراج نمود.

    درباره تاریخ وفات شاعر، اختلاف نظر وجود دارد، اما از میان سالهای ذکر شده، سال 327 هجری صحیحتر می باشد، چرا که یاقوت حموی به نقل از «تاریخ ابن بشران»، روایتی را از ابن عبدالمجید بن بشران ذکر کرده، که دقیقاً تاریخ فوت شاعر را نشان می دهد.

    دیوان مفجّع بصری مانند سایر شعرای هم دورانش، دربردارنده اکثر فنون شعری مهم، مثل وصف و غزل و رثاء و مدح و هجاء می باشد؛ هر چند که وی در برخی فنون، مانند هجاء، غزل و مدح، و خصوصاً مدح اهل بیت (ع) سرآمدتر می باشد. شعر مفجّع، نیکو و ارزشمند، و حجم بسیاری از آن در مورد ائمه اطهار (ع) است، که از بارزترین و مهمترین نمونه های آن «قصیده الاشباه» شاعر می باشد. مفجّع به صراحت تمام، مذهب امامیه خود را در این قصیده اعلان می کند، چرا که واژه «امامت» در ابیات متعددی از آن آمده، و به آن تصریح گردیده است. در این قصیده، به موضوع ولایت علی (ع) و فضایل حضرت پرداخته شده، و همچنین می توان تسلط شاعر به قرآن و حدیث و روایت و لغت عرب و تاریخ اسلامی را بخوبی در قصیده مشاهده کرد.

    درباره نسخه خطی که در این رساله، به تصحیح و شرح و بررسی آن پرداخته شده، باید بگوییم که تنها نسخه موجود، به تصویر شماره (1290) با عنوان «شرح قصیده الاشباه»، با مضمون مناقب امیرالمومنین علی (ع) و بصورت منظوم، به خط احمد بن نجفعلی امینی تبریزی پدر علامه امینی (ره)، و در شمار نسخه های عکسی کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی موجود می باشد. متن نسخه، شرحی است بر قصیده الاشباه، که توسط خود مفجّع، انجام شده است. در این قصیده یائیه، استناد به حدیث نبوی «تشبیه یا اشباه» شده، حدیثی که حضرت علی (ع) را به انبیای اولو العزم (ع) تشبیه نموده، و ناظم در شرح قصیده، با استفاده از روایاتی که از مشایخ خود شنیده،‌ به شرح فضایل و مناقب علی (ع) می پردازد.

    شایان ذکر است که ابیاتی جعلی، پیرامون ابوطالب (ع) و پدر ابراهیم (ع) و ادعای کافر بودن ایشان، در این نسخه به چشم می خورد، که با مذهب مفجّع منافات دارد، و با دلایل محکم و متقنی قابل رد می باشد.

     

    مقدمه

    میراث مکتوب اسلامی، مملو از ذخایر ارزشمندی است که بر برخی از آنها، سالیان متمادی و بلکه قرنها گرد و غبار فراموشی و غفلت نشسته است. اما خوشبختانه امروز در سراسر سرزمین اسلامی و بخصوص کشور عزیز ما، تلاشهای سترگ و گرانسنگی در جهت احیاء و تصحیح و تحقیق این میراث گرانبها، صورت گرفته، که جای بسی خرسندی است. باید گفت که جامعه دانشگاهی ما نیز از این قافله علمی و حرکت تحقیقی عقب نمانده و جای امیدواری است که این جنبش عظیم در میان دانشگاهیان، سیر پر شتابتری به خود بگیرد، و استادان گرامی و دانشجویان عزیز همت والایی در جهت این امر خطیر و احیاء و تصحیح متون کهن از خود نشان دهند.

    این رساله نیز در این راستا، به احیاء و تصحیح و بررسی نسخه خطی «شرح قصیده الاشباه» مفجّع بصری شاعر اهل بیت، و از شاعران امامیه قرن چهارم هجری، می پردازد. در این رساله سعی شده است تا این شخصیت ادبی برجسته متعلق به سده چهارم هجری و میراث کهن وی که میراث غنی ادبی و علمی و مذهبی سرشار از التزام به ائمه اطهار (ع) است به محافل ادبی و پژوهشی معرفی گردد، تا خوانندگان با وی و فرهنگ و ادب و شعر و جایگاه شاعر و شرایط زمانه او آشنا گردند.

    در خصوص صاحب این نسخه خطی نیز باید بگوییم که با کمی تفحص و غور در مصادر ادبی و تاریخی و کتب شرح حال و طبقات، به منظور جمع آوری مطالبی پیرامون شاعر، دریافتیم که آنچه از یک ادیب و شاعر و اهل حدیث و زبان شناس سرآمد و برجسته ای مانند مفجّع بر جای مانده، در قیاس با سایر شاعران و ادیبان معاصر وی مانند بحتری، ابن معتز، جاحظ، ابن قتیبه و دیگران، بسیار ناچیز می باشد. علت این امر نیز تا حدودی روشن و واضح می نماید، چرا که وی مانند اکثر شاعران و ادیبان هم عصرش، با دربار سلاطین عَبَّاسی ارتباط چندانی نداشته است. او در شعر خویش به موضوع اهل بیت (ع) اهتمام ورزیده، و لذا عدم حمایت درباریان و نیز اغراض سیاسی دست به دست هم داده اند تا نام او با گذر زمان کمرنگ گردد. به همین جهت سعی شده است در حد امکان، پژوهشی جامع و مفصل پیرامون اخبار و اشعار این ادیب و شاعر توانمند از منابع قدیم و جدید صورت گیرد، تا آنچنانکه شایسته است، مفجّع بصری، نام و جایگاهش را در میان دیگر شعرای ممتاز این دوره‌ بدست آورد.

    رساله به سه فصل تقسیم شده است: فصل اول، شرح حالی است نسبتا مفصل بر زندگی مفجّع بصری و جایگاه علمی و ادبی این شاعر بزرگ شیعه. فصل دوم به بررسی دیوان شاعر پرداخته و مضامین و موضوعات اشعار آن را مورد تفحص و کنکاش قرار می دهد. در فصل سوم و پایانی که پیکره اصلی رساله را تشکیل می دهد، نسخه خطی «شرح قصیده الاشباه» تصحیح، و ابیات آن ترجمه، و مضامین مطرح شده در نسخه، با کمک منابع دست اول ادبی، لغوی، تاریخی، تفسیری، حدیثی، شرح حال، و کلامی، که یک به یک توسط پژوهشگر رؤیت شده، شرح و بررسی گردیده است.

    در تصحیح این نسخه خطی، بر اسلوبهای زیر تکیه گردیده است:

    1- اساس کار، بر تنها تصویر موجود از نسخه اصلی، که در کتابخانه آیت الله مرعشی قم، به شماره (1290) موجود می باشد، قرار گرفته است.

    2- در شواهد شعری بیان شده در نسخه، تحقیق بعمل آمده، و صورت صحیح شواهد و منابع آن، ذکر گردیده است.

    3- آیات کریمه و احادیث شریفه و اخبار تاریخی، از نسخه خطی استخراج، و شرح و بررسی لازم در مورد آن انجام شده است.

    4- در تصحیح نسخه حاضر، قوانین علمی تصحیح نسخ خطی، لحاظ گردیده، و در تصحیح خطاها و بررسی صحت برخی اسامی أعلام و سلسله راویان، به کتابهای معتبر مربوطه مراجعه شده است.

    5- آیات و احادیث و شواهد شعری و برخی واژگان دشوار نسخه، حرکت گذاری شده است.

    نگارنده در تحقیق و بررسی مطالعات خود پیرامون موضوع پایان نامه، از روش کتابخانه ای استفاده نموده و در برخی اوقات از سایتهای اینترنتی و لوح های فشرده مرتبط با موضوع، بهره گیری کرده است. متاسفانه کتابها و مقَالَات چشمگیری درباره شاعر نگاشته نشده است، جز کتاب «شاعر العقیده المفجّع البصری» نوشته دکتر عبدالرسول الغفّار که دار الزهراء بیروت در سال 1985 میلادی به چاپ رسانده است. نویسنده در این کتاب با استفاده از منابع مهم تاریخی و ادبی به جمع آوری اشعار و آثار مفجّع اقدام نموده و مختصری به شرح احوال شاعر نیز پرداخته است.

    در خاتمه امیدوارم که این بضاعت مزجات با تمام کاستیها و لغزشهایش، مورد توجه استادان محترم و دانشجویان عزیز قرار گیرد. و ما توفیقی إلا بالله، علیه أتوکّل و إلیه أنیب.

    فصل اول

     

    زندگانی مفجّع بصری

    و بررسی شرح حال او

     

     

     

     

     

    1-1 نام و لقب و کنیه

    ابوعبدالله محمَّد بن احمد بن عبدالله، ادیب و شاعر و کاتب و نحوی و زبان شناس شیعی برجسته بصره، ملقب به «مفجّع» می باشد (یاقوت حموی، 1993، 5/2336-2344؛ ابن ندیم، بی تا، 91؛ نجاشی، بی تا، 374؛ شیخ طوسی، 1417، 228 و 229 و 329؛ ابن شهر آشوب، 1961، 179؛ قفطی، 1986، 3/312 و 313؛ ابن داود حلی، 1972، 162؛ علامه حلی، 1417، 265؛ ذهبی، 1987، 23/647؛ صفدی، 2000، 1/116 و 117؛ صفدی، 1987، 18؛ سیوطی، 1979، 1/31) ([1])

    برخی منابع، دلیل این لقب را، سرودن اشعار در مورد اهل بیت (ع) و زاری شاعر بر مصایب و مظلومیت ائمه اطهار (ع) می دانند (نجاشی، بی تا، 374؛ ابن داود حلی، 1972، 162؛ علامه امینی، 1977، 3/361؛ شوقی ضیف، 2001، 397) و به عقیده برخی منابع دیگر، سرودن بیت زیر سبب شد به مفجّع ملقب گردد (یاقوت حموی، 1993، 5/2337؛ قفطی، 1986، 3/312؛ شوقی ضیف، 2001، 397؛ عانی، 1982، 217؛ کیلانی، 1996، 135):

     

    [1]-جهت اطلاع بیشتر نک: تفرشی، 1418، 4/119؛ حاجی خلیفه، بی تا، 1/104 و 397 و 2/1131 و 1869؛ عبدالقادر بغدادی، 1983، 11/269 و 1997، 6/462؛ حر عاملی، 1414، 30/458 و 459؛ شیخ عباس قمی، بی تا، 3/197؛ بروکلمان، بی تا، 2/236؛ علامه امینی، 1977، 3/361-366؛ زرکلی، 2002، 5/308؛ آقا بزرگ تهرانی، بی تا، 17/108 و 109؛ اسماعیل پاشا بغدادی، 1955، 2/31؛ اسماعیل پاشا بغدادی، بی تا، 2/339؛ نمازی، 1419، 5/233 و 8/133؛ کحاله، 1993، 3/75؛ خویی، 1992، 16/9 و 10؛ شوقی ضیف، 2001، 396-399؛ جبوری، 2003، 118 و 119؛ سزکین، 1991، 2/509 و 510؛ زبیری، 2003، 2/1924؛ عانی، 1982، 217 و 218؛ کیلانی، 1996، 135-138؛ الریشهری، 1425، 9/31 و 32.

  • فهرست و منابع پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده

    فهرست:

    چکیده                                                                                        1

    مقدمه                                                                                         3

    فصل اول: زندگانی مفجع بصری و بررسی شرح حال او

    1-1 نام و لقب و کنیه                                                                7

    1-2 ولادت و نوجوانی                                                              11

    1-3 شخصیت و مذهب                                                              12

    1-4 جایگاه علمی – ادبی                                                           14

        1-4-1 آشنایی با قرآن و حدیث                                                        16

    1-4-2 روایت شعر                                                              22

        1-4-3 آشنایی وی با مکانهای جغرافیایی                                    25

        1-4-4 آگاهی او از لغت عربی                                                          30

    1-5 آثار                                                                               34

    1-6 استادان وی                                                                      40

    1-7 شاگردان و راویان شعر و اخبار او                                           43

    1-8 وفات                                                                             48

    فصل دوم: دیوان مفجع و اغراض شعری آن

    2-1 مضامین اصلی دیوان                                                           51

    2-1-1 مدح                                                                         54

    2-1-2 هجاء                                                                         57

    2-1-3 غزل                                                                         60

    فصل سوم: شرح قصیده الأشباه

    3-1 معرفی نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه للمفجّع البصریّ»               63

    3-2 صفحاتی از نسخه خطی (صفحه عنوان، اول و آخر)                      70

    3-3 تصحیح نسخه خطی                                                            73

    3-4 بررسی و شرح و ترجمه قصیده الاشباه                                               151

    3-5 انتحال برخی ابیات قصیده الاشباه                                            270

    ملخّص الرساله بالعربیه                                                          281

    فهرست منابع و ماخذ                                                                     283

    چکیده انگلیسی                                                                            302

     

     

    منبع:

    - قرآن کریم.

    1- آقا بزرگ تهرانی، علامه شیخ محمد محسن (ف1398ه)، الذریعه إلى تصانیف الشیعه ، 26 جلد، دار الاضواء، بیروت، ج2و4و9و12و14و15و16و17و22و23، بدون تاریخ* ج1، 1983م* ج6، 1365ه.

    2- آلبانی، علامه محدّث محمد ناصرالدین (ف1420ه)، سلسله الأحادیث الضعیفه و الموضوعه و أثرها السیئ فی الأمّه ، 14جلد، ج7، مکتبه المعارف، الریاض، ط1، 1421ه/2000م.

    3- آلوسی، ابوالفضل شهاب الدین محمود بن عبدالله (ف1270ه)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، بدون تاریخ.

    4- ابطحى، آیت الله سید محمد علی موحّد (ف1421ه)، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب رجال النجاشی، 5 جلد، ج2، النجف الأشرف، مطبعه الآداب، 1390ه‍/1971م.

    5- ابن ابی حاتم، امام حافظ أبومحمد عبد الرحمن رازی (ف327ه)، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: اسعد محمد طیب، المکتبه العصریه ، صیدا، بدون تاریخ.

    6- ابن ابی الحدید، فخر الدین ابوحامد عبدالحمید بن هبه الله معتزلی (ف656ه)، شرح نهج البلاغه ، 20 جلد، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، دار إحیاء الکتب العربیه ، ج1و2و5، 1959م * ج4، 1404ه* ج6و7، بی تا* ج8و9، 1960م* ج11و12و13و14و19، 1967م.

    7- ابن ابی شیبه، حافظ ابوبکر عبدالله بن محمد عبسی کوفی (ف235ه)، المصنف، تحقیق: سعید لحام، تصحیح: مکتب الدراسات و البحوث فی دار الفکر، ط1، بیروت، 1409ه‍/1989م.

    8- ابن ابی عاصم، قاضی احمد بن عمرو بن ضحاک شیبانی (ف287ه)، الآحاد و المثانی، تحقیق: د. باسم فیصل احمد جوابره ، دار الرایه ، ریاض، ط1، 1411ه/1991م.

    9- ابن اثیر، علامه عزالدین ابوالحسن علی بن محمد شیبانی جزری (ف630ه)، أسد الغابه فی معرفه الصحابه ، تحقیق: عادل احمد الرفاعی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ط1، 1417ه/1996م.

    10- ---------، الکامل فی التاریخ، 11 جلد، ج1و2و3، تحقیق: ابوالفداء عبدالله قاضی، بیروت، دار الکتب العلمیه ، ط1، 1407ه/1987م.

    11- ابن اثیر، مجدالدین ابوالسعادات مبارک بن محمد شیبانی جزری (ف606ه)، جامع الأصول فی أحادیث الرسول، تحقیق: عبدالقادر ارنؤوط، الناشر: مکتبه الحلوانی و مطبعه الملاح و مکتبه دار البیان، ط1، ج8و9، 1392ه/1972م.

    12- ---------، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق: محمود محمد طناحى و طاهر احمد زاوى، مؤسسه اسماعیلیان، قم، ط4، 1364ه.ش.

    13- ابن انباری، ابوالبرکات کمال الدین عبدالرحمن بن محمد (ف577ه)، نزهه الألباء فی طبقات الأدباء، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، دار الفکر العربی، 1418ه/1998م.

    14- ابن تَغْری بَرْدی، جمال الدین ابوالمحاسن یوسف اتابکی (ف874ه)، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره ، 16 جلد، ج3، قدم له و علق علیه: محمد حسین شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه ، ط1، 1413ه/1992م.

    15- ابن تیمیه، ابوالعباس تقی الدین احمد بن عبدالحلیم حرانی (ف728ه)، منهاج السنه النبویه فی نقض کلام الشیعه القدریه ، 8جلد، تحقیق: د. محمد رشاد سالم، مؤسسه قرطبه، ط1، 1406ه.

    16- ابن جنّی، ابوالفتح عثمان (ف392ه)، الخصائص، تحقیق: محمد علی النجار، 3جلد، ج3، المکتبه العلمیه ، 2000م.

    17- -----، المُنصِف فی شرح التصریف، تحقیق: ابراهیم مصطفی و عبدالله امین، 3جلد، ج2، اداره احیاء التراث القدیم، ط1، 1954م.

    18- ابن جوزی، حافظ جمال الدین ابوالفرج عبدالرحمن بن علی (ف597ه)، المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، مراجعه : نعیم زرزور، 19 جلد، بیروت، دار الکتب العلمیه ، ج14، ط1، 1412ه 1992م.

    19- -----، الموضوعات من الأحادیث المرفوعات، تحقیق: عبدالرحمن محمد عثمان، المکتبه السلفیه ، المدینه المنوره ، ط1، 1386ه/1966م.

    20- ابن حبان، امام حافظ محمد بن حبّان بن احمد ابی حاتم تمیمی بَستی (ف354ه)، صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان، تحقیق: شعیب ارنؤوط، مؤسسه الرساله ، بیروت، ط2، 1414ه/1993م.

    21- ابن حنبل، امام ابوعبدالله احمد بن محمد شیبانی (ف241ه)، العلل و معرفه الرجال، تحقیق: د. وصی الله بن محمد عباس، المکتب الاسلامی، بیروت، دار الخانی، الریاض، ط1، 1408ه/1988م.

    22- ------، فضائل الصحابه ، 2جلد، ج2، حققه و خرج أحادیثه: وصی الله بن محمد عباس، دار العلم، السعودیه ، ط1، 1403ه/1983م.

    23- ----، المسند، مؤسسه قرطبه ، القاهره ، بدون تاریخ.

    24- ابن خالویه، ابو عبدالله الحسین بن احمد (ف370ه)، إعراب ثلاثین سوره من القرآن، ط2، انتشارات ناصر خسرو، طهران، 1366ه.ش.

    25- ابن خزیمه، امام ابوبکر محمد بن اسحاق سلمی نیشابوری (ف311ه)، الصحیح، تحقیق: د. محمد مصطفى اعظمی، ج4، المکتب الإسلامی، بیروت، 1390ه/1970م.

    26- ابن خلکان، ابوالعباس شمس الدین احمد بن محمد (ف681ه)، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، حققه: د. احسان عباس، 8جلد، ج5، بیروت، دار صادر، بدون تاریخ* ج6، 1977م.

    27- ابن داود حلی، تقی الدین ابومحمد حسن بن علی (ف707 ه)، الرجال، منشورات المطبعه الحیدریه ، النجف، 1392 ه‍/1972م.

    28- ابن درید، ابوبکر محمد بن حسن ازدی بصری (321ه)، جمهره اللغه ، 4جلد، ج2، مطبعه مجلس دائره المعارف الکائنه ببلده حیدرآباد الدکن، ط1، 1344ه.

    29- ابن رویش، عیدروس بن احمد سقاف علوی، البیان الجلی فی أفضلیه مولى المؤمنین علی، إعداد: سید مهدی رجائی، بیروت، دار الثقلین، ط1، 1415ه/1995م.

    30- ابن سعد، محمد بن سعد بن مَنیع (ف168ه)، الطبقات الکبرى، دار صادر، بیروت، بدون تاریخ.

    31- ابن سلام، ابوعبید قاسم (ف224ه)، الأموال، تقدیم و دراسه و تحقیق: د. محمد عماره ، بیروت، دار الشروق، ط1، 1409ه/1989م.

    32- ابن الشجری، هبه الله بن علی حسنی علوی (ف542ه)، الأمالی، تحقیق و دراسه : د. محمود محمد الطناحی، 3جلد، ج2، مکتبه الخانجی، القاهره ، ط1، 1413ه/1992م.

    33- ابن شهر آشوب، شیخ الطائفه رشید الدین ابوعبدالله محمد بن علی (ف588ه)، معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعه و أسماء المصنفین منهم (تتمه الفهرست للشیخ الطوسی)، ط2، النجف الأشرف، المطبعه الحیدریه ،1380ه/1961م.

    34- --------، مناقب آل أبی طالب، 3 جلد، قام بتصحیحه و شرحه و مقابلته على عده نسخ خطیه : لجنه من أساتذه النجف الاشرف، النجف، المطبعه الحیدریه ، 1376ه‍/1956م.

    35- ابن صباغ، علامه علی بن محمد مالکی مکی (ف855ه)، الفصول المهمه فی معرفه أحوال الأئمه ، دار الأضواء، بیروت، ط2، 1409ه/1988م.

    36- ابن طاوس، ابوالقاسم رضی الدین علی بن موسی (ف664ه)، التحصین لأسرار ما زاد من أخبار کتاب الیقین، تحقیق: انصاری، قم، مؤسسه الثقلین لإحیاء التراث الاسلامی و مؤسسه دار الکتاب (الجزائری)، ط1، 1413ه.ق.

    37- ------، الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف، مطبعه الخیام، قم، 1399ه‍.

    38- ابن ظافر ازدی، جمال ‌الدین‌ ابوالحسن‌ على‌ (ف613ه)، بدائع البدائه، الطبعه الحجریه .

    39- ابن عبد البَرّ، ابوعمر یوسف بن عبدالله نمری قرطبی (ف463)، الإستیعاب فی تمییز  الأصحاب، 4 جلد، ج3، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ط1، 1412ه.

    40- -------، التمهید لما فی الموطأ من المعانی و الأسانید، تحقیق: مصطفى بن احمد علوى و محمد عبد الکبیر بکرى، مؤسسه القرطبه ، بدون تاریخ.

    41- ابن عبد ربّه، فقیه احمد بن محمد اندلسی (ف328ه)، العقد الفرید، 9 جلد، ج5، تحقیق: د. عبدالمجید ترحینی، بیروت، دار الکتب العلمیه ، ط1، 1404ه/1983م.

    42- ابن عُدیّ، امام حافظ ابو احمد عبدالله جرجانی (ف365ه)، الکامل فی ضعفاء الرجال، تحقیق: د. سهیل زکار، ط3، قرأها و دققها على المخطوطات: یحیی مختار غزاوى، بیروت، دار الفکر، 1988م.

    43- ابن عساکر، امام حافظ ابوالقاسم علی بن حسن شافعی (ف571ه)، تاریخ مدینه دمشق، 70 جلد، دراسه و تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، ج3و6و7و13و14 و17و25، 1995م* ج38 و 42، 1996م* ج50 و51 و 56، 1997م.

    44- ابن قتیبه، ابومحمد عبدالله بن مسلم دینوری (ف276ه)، تأویل مختلف الحدیث فی الرد على أعداء الحدیث، ط1، مطبعه کردستان العامیه ، مصر، 1326ه.

    45- -----، الشعر و الشعراء، تحقیق و شرح: احمد محمد شاکر، دار المعارف، القاهره ، 1982م.

    46- -----، المعارف، حققه و قدم له: د. ثروت عکاشه ، دار المعارف، القاهره ، ط4، 1981م.

    47- -----، المعانی الکبیر فی أبیات المعانی، 3جلد، ج1، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1405ه/1984م.

    48- ابن قیّم جوزیّه، امام ابوعبدالله محمد بن ابی بکر (ف751ه)، إعلام الموقعین عن رب العالمین، دراسه و تحقیق: طه عبد الرؤوف سعد، مکتبه الکلیات الأزهریه ، القاهره ، 1388ه/1968م.

    49- ابن کثیر، حافظ عمادالدین ابوالفداء اسماعیل بن عمر (ف774ه)، البدایه و النهایه ، تحقیق: علی شیری، دار إحیاء التراث العربی، ط1، 1408 ه‍/1988م.

    50- ----، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: سامی بن محمد سلامه ، دار طیبه ، ط2، 1420ه/1999م.

    51- ----، السیره النبویه ، تحقیق: مصطفى عبدالواحد، 1293ه/ 1976م.

    52- ابن ماجه، حافظ ابوعبدالله محمد بن یزید قزوینی (ف275ه)، السنن، تحقیق و تعلیق: محمد فؤاد عبد الباقی، : دار الفکر، بیروت، بدون تاریخ.

    53- ابن منظور، امام علامه ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم افریقى مصرى (ف711ه)، لسان العرب، مصر، دار المعارف، 55جلد، تحقیق: عبدالله علی کبیر و محمد احمد حسب الله و هاشم محمد شاذلی، بدون تاریخ.

    54- ابن ندیم، ابوالفرج محمد بن ابی یعقوب اسحاق معروف به ورّاق (ف438ه)، الفهرست، تحقیق: رضا تجدد، بدون مکان الطبع، بدون تاریخ.

    55- ابن هشام، ابومحمد عبدالملک حمیری (ف218ه)، السیره النبویه ، تحقیق: محمد محیى الدین عبد الحمید، مکتبه محمد على صبیح و أولاده، القاهره ، ط1، 1383ه‍/1963م.

    56- ابو حیان اندلسی، محمد بن یوسف (ف745ه)، تفسیر البحر المحیط، تحقیق: شیخ عادل أحمد عبد الموجود و شیخ علی محمد معوض، شارک فی التحقیق: د. زکریا عبد المجید نوقی و د. أحمد نجولی جمل، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1422ه/2001م.

    57- ابو حیّان توحیدی، علی بن محمد (ف414ه)، الإمتاع و المؤانسه ، 3 جلد، ج3، تحقیق: احمد امین و احمد زین، بیروت، دار مکتبه الحیاه ، بدون تاریخ.

    58- ابو داود، حافظ سلیمان بن اشعث سجستانی (ف275ه)، السنن، تحقیق و تعلیق: سعید محمد لحام، مراجعه : مکتب الدراسات و البحوث فی دار الفکر، دار الفکر، ط1، 1410ه‍/1990م.

    59- ابو الشیخ انصاری، ابو محمد عبدالله بن محمد اصفهانی (ف369ه)، طبقات المحدثین بأصبهان و الورادین علیها، دراسه و تحقیق: عبد الغفور عبد الحق حسین بلوشی، مؤسسه الرساله ، ط1، 1412ه‍/1992م.

    60- ابوعبید بکری، وزیر فقیه عبدالله بن عبد العزیز (ف487 ه)، معجم ما استعجم من أسماء البلاد والمواضع، ج2و3و4، عارضه بمخطوطات القاهره ، تحقیق: مصطفى سقا، عالم الکتب، بیروت، الطبعه الثالثه ، 1403ه‍/1983م.

    61- أبوالفرج الأصبهانی، الأغانی. بیروت، دار الثقافه ، ط2، 1956م.

    62- ابو نعیم اصفهانی، امام حافظ احمد بن عبدالله (ف430ه)، ذکر أخبار أصبهان، طبع فی مدینه لیدن المحروسه بمطبعه بریل، 1934م.

    63- ---------، حلیه الأولیاء و طبقات الأصفیاء، 10جلد، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1409ه/1988م.

    64- ---------، دلائل النبوه ، 2جلد، تحقیق: د. محمد روّاس قلعه جی و عبدالبر عباس، بیروت، دار النفائس، ط2، 1406ه/1986م.

    65- ---------، معرفه الصحابه ، تحقیق: عادل بن یوسف عزازی، الریاض، دار الوطن، ط1، 1419ه/1998م.

    66- ابوهلال عسکری (ف395ه)، الأوائل، تحقیق: د. محمد سید وکیل، دار البشیر، ط1، 1408ه/1987م.

    67- ------، جمهره الأمثال، دار الفکر، بیروت، 1408ه/1988م.

    68- ------، دیوان المعانی، بیروت، دار الجیل، بدون تاریخ.

    69- ------، معجم الفروق اللغویه ، تحقیق: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم، ط1، 1412ه.

    70- ابو یعلی، امام حافظ احمد بن علی بن مثنی موصلی تمیمی (ف307ه)، المسند، دار المأمون للتراث، دمشق، ط1، تحقیق: حسین سلیم اسد، 1404ه/1984م.

    71- احمد امین (ف1388ه)، فجر الإسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ط10، 1969م.

    72- اسکافی، ابوجعفر محمد بن عبدالله معتزلی (ف220ه)، المعیار و الموازنه فی فضائل الإمام علی بن أبی طالب، تحقیق: شیخ محمد باقر محمودی، بدون تاریخ.

    73- اسماعیل باشا بغدادی (ف1399ه)، إیضاح المکنون فی الذیل على کشف الظنون، عنی بتصحیحه و طبعه: معلم رفعت بیلگه کلیسی، 2جلد، ج2، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بدون تاریخ.

    74- -------------، هدیه العارفین أسماء المؤلفین و آثار المصنفین، 2 جلد، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ج1، 1951* ج2، 1955م.

    75- امینی، علامه عبدالحسین احمد نجفی (ف1390ه)، الغدیر فی الکتاب و السنه و الأدب، 11جلد، دار الکتاب العربی، بیروت، ط4، 1397 ه‍/1977م.

    76- اوس بن حجر، الدیوان، تحقیق و شرح: د. محمد یوسف نجم، دار صادر، بیروت، ط3، 1399ه/1979م.

    77- باقلانی، قاضی ابوبکر محمد بن طیب (ف403ه)، إعجاز القرآن، تحقیق: السید أحمد صقر، ط3، دار المعارف، مصر، بدون تاریخ.

    78- بخاری، امام ابوعبدالله محمد بن اسماعیل جعفی (ف256ه)، التاریخ الکبیر، طبع تحت مراقبه : د. محمد عبد المعید خان، بدون تاریخ.

    79- بروکلمان، کارل (ف1381ه)، تاریخ الأدب العربی، نقله إلی العربیه : د. عبدالحلیم نجار، ط4، ج2، القاهره ، دار المعارف، بدون تاریخ.

    80- بغوی، امام ابومحمد حسین بن مسعود (ف516ه)، شرح السنه ، تحقیق: شعیب ارناؤوط و محمد زهیر شاویش، ط2، المکتب الإسلامی، دمشق، بیروت، 1403ه/1983م.

    81- ---، تفسیر معالم التنزیل، حققه و خرج أحادیثه: محمد عبد الله نمر و عثمان جمعه ضمیریه و سلیمان مسلم حرش، دار طیبه ، ط4، 1417ه/1997م.

    82- بلاذری، نسب شناس و مؤرخ شهید احمد بن یحیی (ف279ه)، أنساب الأشراف، حققه و علق علیه: شیخ محمد باقر محمودی، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، بیروت، ط1، 1394ه‍/1974م.

    83- بیهقی، ابراهیم بن محمد (ف320ه)، المحاسن و المساوئ، 2 جلد، ج1، عنی بتصحیحه: سید محمد بدرالدین نعسانی حلبی، مطبعه السعاده ، القاهره ، 1225ه/1906م.

    84- بیهقی، حافظ ابوبکر احمد بن حسین (ف458ه)، دلائل النبوه و معرفه أحوال صاحب الشریعه ، تحقیق: د. عبدالمعطی قلعجی، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1408ه/1988م.

    85- ----، السنن الکبرى، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، مکتبه دار الباز، مکه المکرمه ، 1414ه/1994م.

    86- ترمذی، امام ابوعیسى محمد بن عیسى (ف279ه)، سنن (الجامع الصحیح)، 5 جلد، دار الفکر، بیروت، ط2، 1403ه/1983م.

    87- تفرشی، سید مصطفی بن حسین حسینی (ف1015ه)، نقد الرجال، 4 جلد، ج4، تحقیق: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، قم، ط1، 1418ه.

    88- تنوخی، قاضی ابوعلی محسن بن علی (ف384ه)، الفرج بعد الشده ، 2 جلد، منشورات الشریف الرضى، قم، دار الطباعه المحمدیه بالقاهره ، ط2، 1364ه.

    89- ثعالبی، امام ابومنصور عبدالملک بن محمد نیشابوری (ف430ه)، ثمار القلوب فی المضاف و المنسوب، تصحیح: محمد حسین، مطبعه الظاهر، 1326ه/1908م.

    90- ------، المنتحل، تصحیح و شرح: احمد ابوعلی، الإسکندریه ، المطبعه التجاریه ، 1319ه/1901م.

    91- ثعلبی، ابو اسحاق احمد بن محمد نیشابوری (ف427ه)، تفسیر الکشف و البیان، تحقیق: امام ابو محمد بن عاشور، مراجعه و تدقیق: استاد نظیر ساعدی، ط1، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1422 ه/2002م.

    92- جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر (ف255ه)، البیان و التبیین، 4 جلد، تحقیق و شرح: عبدالسلام محمد هارون، القاهره ، مکتبه الخانجی، ج1، ط7، 1418ه/1998م.

    93- -----، الحیوان، 8 جلد، ج3، تحقیق و شرح: عبدالسلام محمد هارون، مکتبه و مطبعه مصطفی البابی الحلبی و أولاده، القاهره ، ط2، 1385ه/1965م.

    94- جبوری، کامل سلمان، معجم الأدباء من العصر الجاهلی حتى سنه 2002م، 7 جلد، ج5، ط1، بیروت، دار الکتب العلمیه ، 1424ه 2003م.

    95- جصاص، امام ابوبکر احمد بن على رازی حنفی (ف370ه)، أحکام القرآن، 3 جلد، ج3، تحقیق: عبد السلام محمد علی شاهین، دار الکتب العلمیه بیروت، ط1، 1415ه‍/1994م.

    96- جوهری، اسماعیل بن حمّاد (ف292ه)، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه ، تحقیق: احمد عبدالغفور عطار، دار العلم للملایین، ط4، 1990م.

    97- حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله مشهور به کاتب حلبی (ف1067ه)، کشف الظنون عن أسامی الکتب و الفنون، عنی بتصحیحه و طبعه و تعلیق حواشیه: محمد شرف الدین یالتقایا و معلم رفعت بیگله کلیسی، 2 جلد، ج1و2، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بدون تاریخ.

    98- حافظیان بابلی، ابوالفضل، (نسخه های عکسی: شرح قصیده الأشباه للمفجّع البصری)، میراث شهاب (نشریه کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، گنجینه جهانی مخطوطات اسلامی)، شماره 3 و 4، شماره پیاپی 41 و 42، سال 11، 1384ه.ش.

    99- حاکم نیشابوری، امام حافظ ابوعبدالله محمد بن عبدالله (ف405ه)، المستدرک علی الصحیحین، 4 جلد، إشراف: د. یوسف عبد الرحمن مرعشلی، دار المعرفه ، بیروت، بدون تاریخ.

    100- حر عاملی، شیخ محمد بن حسن (ف1104ه)، وسائل الشیعه الى تحصیل مسائل الشریعه ، 30جلد، تحقیق: سید محمد رضا حسینی جلالی، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، ط2، 1414ه.

    101- حسکانی،‌ حافظ ابوالقاسم عبیداللّه‏ بن احمد (ف490ه)‏، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل فی الآیات النازله فی أهل البیت، 2جلد، ج1و2، تحقیق و تعلیق: شیخ محمد باقر محمودی، ط1، طهران، مؤسسه الطبع و النشر التابعه لوزاره الثقافه و الإرشاد الإسلامی، مجمع إحیاء الثقافه الاسلامیه ، 1411ه‍/1990م.

    102- حسنی، سید احمد شکر، الإمام علی خلیفه رسول الله و سر الله المکنون، 2جلد، ج1، دار الرضا، بدون تاریخ.

    103- حلبی، علی بن برهان الدین شافعی (ف1044ه)، السیره الحلبیه النبویه (إنسان العیون فی سیره الأمین المأمون)، 3 جلد، دار المعرفه ، بیروت، بدون تاریخ.

    104- حمدان، محمد، أدب النکبه فی التراث العربی، دمشق، إتحاد الکتّاب العرب، 2004م.

    105- حُمیدی، ابوعبدالله محمد بن فتوح (ف488ه)، جذوه المقتبس فی ذکر ولاه الأندلس، مصر، الدار المصریه ، 1966م.

    106- خازن، علاء الدین علی بن محمد بن ابراهیم (ف725ه)، تفسیر الخازن المسمى لباب التأویل فی معانی التنزیل، دار الفکر، بیروت، 1399ه/1979م.

    107- خطیب بغدادی، امام حافظ ابوبکر احمد بن علی (ف463ه)، تاریخ بغداد (تاریخ مدینه السّلام)، دراسه و تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1417ه‍/1997م.

    108- خطیب خوارزمی، علامه ابوالمؤید موفق بن احمد مکی معروف به أخطب خوارزم (ف568ه)، المناقب، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم المشرفه ، تحقیق: شیخ مالک محمودی، مؤسسه سید الشهداء (ع)، 1411ه.

    109- خطیب شربینی، شمس الدین محمد بن احمد شافعی (ف977ه)، تفسیر السراج المنیر، دار الکتب العلمیه ، بیروت، بدون تاریخ.

    110- خلیل بن احمد، ابو عبدالرحمن فراهیدی (ف170 یا 175ه)، کتاب العین (مرتباً علی حروف المعجم)، ترتیب و تحقیق: د. عبدالحمید هنداوی، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 2003م.

    111- خوئی، آیت الله العظمى سید ابوالقاسم موسوی (ف1413ه)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه ، 24جلد، ط5، 1413ه‍/1992م.

    112- دولابی، امام حافظ ابوبشر محمد بن احمد (ف310ه)، الکنی و الأسماء، 2 جلد، ج1، وضع حواشیه: شیخ زکریا عمیرات، وضع فهارسه: احمد شمس الدین، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1420ه/1999م.

    113- دیار بکری، امام شیخ حسین بن محمد (ف966ه)، تاریخ الخمیس فی أحوال أنفس نفیس، 2 جلد، ج1، بیروت، مؤسسه شعبان، بدون تاریخ.

    114- دینوری، ابوبکر احمد بن مروان مالکی (ف333ه)، المجالسه و جواهر العلم، 10 جلد، ج8، خرج أحادیثه و علّق علیه: ابوعبیده مشهور بن حسن آل سلمان، بیروت، دار ابن حزم، ط1، 1419ه/1998م.

    115- ذهبی، حافظ مورخ شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد (ف748ه)، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق: د. عمر عبدالسلام تَدْمُرِی، بیروت، دار الکتاب العربی، ط1، 1407ه/1987م.

    116- ---، تذکره الحفاظ، دراسه و تحقیق: زکریا عمیرات، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1419ه/1998م.

    117- ---، سیر أعلام النبلاء، تحقیق: شعیب ارناؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، مؤسسه الرساله ، ط9، 1413ه.

    118- ---، میزان الإعتدال فی نقد الرجال، تحقیق: على محمد بجاوى، دار المعرفه للطباعه والنشر، بیروت، ط1، 1382ه/1963م.

    119- راغب اصبهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد (ف425ه)، محاضرات الأدباء و محاورات الشعراء و البلغاء، 2جلد، ج2، بیروت، دار مکتبه الحیاه ، بدون تاریخ.

    120- رافعی قزوینی، مورخ عبدالکریم بن محمد (ف623ه)، التدوین فی أخبار قزوین، تحقیق: شیخ عزیز الله عطاردی، بیروت، دار الکتب العلمیه ، 4 جلد، ج4، 1408ه/1987م.

    121- رحمانی همدانی، احمد، الإمام علی بن ابی طالب علیه السلام من حبه عنوان الصحیفه ، المطبعه افسیت فتاحی، مؤسسه المنیر للطباعه و النشر، بدون تاریخ.

    122- ریشهری، محمد، موسوعه الإمام علی بن أبی طالب فی الکتاب و السنه و التاریخ، 12جلد، بمساعده : محمد کاظم الطباطبائی و محمود الطباطبائی، قم، دار الحدیث، ط2، 1425ه.

    123- زَبیدی، سید محمد مرتضی حسینی حنفی (ف205ه)، تاج العروس من جواهر القاموس، 40 مجلد، تحقیق: علی هلالی، مراجعه : عبدالله علایلی و عبدالستار احمد فراج، مطبعه حکومه الکویت، ط2، 1987م، ج2 * 1987م، ج3 * 1973م، ج12 * 1975م، ج15 * 1980م، ج19 * 1990م، ج26 * 1993م، ج27 * 1997م، ج29 * 2001م، ج36.

    124- زبیری، ولید بن احمد حسین، الموسوعه المیسره فی تراجم أئمّه التفسیر و الإقراء و النحو و اللغه من القرن الأول إلی المعاصرین، جمع و إعداد: ولید بن احمد حسین زبیری و ایاد بن عبداللطیف قیسی و بشیر بن جواد قیسی و مصطفی بن قحطان حبیب و عماد بن محمد بغدادی، 3جلد، ج2، ط1، السعودیه ، المدینه المنوره ، سلسله إصدارات الحکمه ، 1424ه 2003م.

    125- زرکلی، خیر الدین بن محمود بن محمد (ف1396ه)، الأعلام، 8 جلد، ج3 و 5، ط15، بیروت، دار العلم للملایین، 2002م.

    126- زمخشری، علامه ابوالقاسم جار الله محمود بن عمر (ف538ه)، أساس البلاغه ، 2 جلد، تحقیق: محمد باسل عیون سُود، ج2، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1419ه/1998م.

    127- -----، الفائق فی غریب الحدیث، وضع حواشیه: ابراهیم شمس الدین، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1417ه‍/1996م.

    128- -----، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، تحقیق: عبدالرزاق مهدی، بدون تاریخ.

    129- زینی دحلان، علامه سید احمد شافعی مکی (1304ه)، أسنی المطالب فی نجاه أبی طالب، إعداد و تقدیم: صالح وردانی، القاهره ، مطابع سجل العرب، الهدف للإعلام، بدون تاریخ.

    130- سبط ابن جوزی، علامه شمس الدین ابوالمظفر یوسف بن فُرغلی حنفی (ف654ه)، تذکره الخواص، قدم له: علامه سید محمد صادق بحرالعلوم، طهران، ناصر خسرو، مکتبه نینوی الحدیثه ، بدون تاریخ.

    131- سری الرفّاء، ابوالحسن ابن احمد (ف362ه)، المحب و المحبوب و المشموم و المشروب، تحقیق: مصباح غلاونجی، دمشق، مطبوعات مجمع اللغه العربیه ، 1407ه/1986م.

    132- سزکین، د. فؤاد، تاریخ التراث العربی، المملکه العربیه السعودیه ، إداره الثقافه و النشر بجامعه الإمام محمد بن سعود الإسلامیه ، 2 جلد، ج2، نقله إلی العربیه : د. عرفه مصطفی، راجع الترجمه : د. محمود فهمی حجازی و د. سعید عبدالرحیم، 1411ه/1991م.

    133- سمعانی، امام ابوسعد عبدالکریم بن محمد تمیمی (ت562ه)، الأنساب، تقدیم و تعلیق: عبدالله عمر بارودی، 5 جلد، دار الجنان، ط1، بیروت، 1408ه/1998م.

    134- سمهودی، امام نورالدین علی بن عبدالله حسنی (ف922ه)، خلاصه الوفا بأخبار دار المصطفى، المدینه المنوره ، المکتبه العلمیه ، طبع فی دمشق، 1392ه/1972م.

    135- سهمی، ابوالقاسم حمزه بن یوسف (ف427ه)، تاریخ جرجان (معرفه علماء أهل جرجان)، بیروت، عالم المکتب، 1407ه‍/1987م.

    136- سهیلی، ابوالقاسم عبدالرحمن بن عبدالله نحوی (ف581ه)، الروض الأنف فی شرح السیره النبویه لابن هشام، تحقیق: عمر عبد السلام سلامی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ط1، 1421ه/2000م.

    137- سید مرتضی، ابوالقاسم علی بن حسین (ف436ه)، الأمالی (غرر الفوائد و درر القلائد فی التفسیر و الحدیث و الأدب)، 4جلد، ج2، تحقیق: سید محمد بدر الدین نعسانی، مصر، مطبعه السعاده ، ط1، 1325ه/1907م.

    138- سیوطی، حافظ جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر (ف911ه)، الإتقان فی علوم القرآن، تحقیق: سعید مندوب، ط1، دار الفکر، لبنان، 1416ه/1996م.

    139- ----، بغیه الوعاه فی طبقات اللغویین و النحاه ، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، 2 جلد، ج1، دار الفکر، ط2، 1399ه/1979م.

    140- ----، الجامع الصغیر فی أحادیث البشیر النذیر، دار الفکر، بیروت، ط1، 1401 ه‍/1981م.

    141- ----، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، دار الفکر، بیروت، 1993م.

    142- ----، شرح شواهد المغنی، اعتنی بتصحیحه: علامه شیخ محمد محمود ابن تلامیذ ترکزی شنقیطی، المطبعه البهیه ، القاهره ، 1322ه.

    143- ----، الفتح الکبیر فی ضم الزیاده إلی الجامع الصغیر، 3 جلد، ج3، تحقیق: یوسف نبهانی، دار الفکر، بیروت، ط1، 1423ه.

    144- ----، همع الهوامع فی شرح جمع الجوامع، 4 جلد، ج1، تحقیق: احمد شمس الدین، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1418ه/1998م.

    145- شبلنجی، شیخ مؤمن بن حسن مؤمن (ف1308ه)، نور الأبصار فی مناقب آل بیت النبی المختار، قدم له: د. عبدالعزیز سالمان، المکتبه التوفیقیه ، بدون تاریخ.

    146- شرف الدین، امام عبدالحسین موسوی (ف1377ه)، المراجعات، تحقیق و تعلیق: حسین راضی، ط2، بیروت، 1402ه‍/1982م.

    147- شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم (ف548ه)، الملل و النحل، تحقیق: أمیر علی مهنا و علی حسن فاعور، بیروت، دار المعرفه ، 1414ه/1993م.

    148- شوقی ضیف (ف1426ه)، البحث الأدبی، القاهره ، دار المعارف، ط7، 1992م.

    149- ----، تاریخ الأدب العربی (العصر الجاهلی)، القاهره ، دار المعارف، ط24، 2003م.

    150- ----، تاریخ الأدب العربی (العصر العباسی الأول)، القاهره ، دار المعارف، ط16، 2004م.

    151- ----، تاریخ الأدب العربی (العصر العباسی الثانی)، القاهره ، دار المعارف، ط12، 2001م.

    152- شوکانی، امام محمد بن علی صنعانی یمانی (ف1250ه)، فتح القدیر الجامع بین فنی الروایه و الدرایه من علم التفسیر، عالم الکتب، بدون تاریخ.

    153- شیخ طوسی، شیخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن (ف460ه)، الفهرست (فهرست کتب الشیعه و أصولهم)، تحقیق: شیخ جواد قیومی، مؤسسه نشر الفقاهه ، مؤسسه النشر الاسلامی، ط1، 1417ه.ق.

    154- شیخ عباس قمی (ف1359ه)، الکنى و الألقاب، تقدیم: محمد هادى امینی، ج3، منشورات مکتبه الصدر، طهران، بدون تاریخ.

    155- شیخ مفید، امام ابوعبدالله محمد بن محمد نعمان عکبری بغدادی ملقّب به ابن المعلم (ف413ه)، الإرشاد فی معرفه حجج الله على العباد، تحقیق: مؤسسه آل البیت، دار المفید، بدون تاریخ.

    156- ----، الإختصاص، صححه و علق علیه: على اکبر غفاری، رتب فهارسه: سید محمود زرندى مجرمى، منشورات جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم المقدسه ، بدون تاریخ.

    157- شیهی، مصطفی، الفکر الشیعی و النزعات الصوفیه ، ط1، بغداد، مکتبه النهضه ، 1966م.

    158- صفدی، صلاح الدین خلیل بن ایبک (ف764ه)، تصحیح التصحیف و تحریر التحریف، تحقیق: سید شرقاوی، مراجعه : د. رمضان عبدالتواب، القاهره ، مکتبه الخانجی، ط1، 1407ه/1987م.

    159- ----، الوافی بالوفیات، 29 مجلد، ج1و12و21و24، تحقیق و اعتناء: أحمد ارناؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ط1، 1420ه/2000م.

    160- طبرانی، حافظ ابوالقاسم سلیمان بن احمد (ف360ه)، المعجم الأوسط، تحقیق: طارق بن عوض الله بن محمد و عبد المحسن بن ابراهیم حسینی، دار الحرمین، القاهره ، 1415ه‍/1995م.

    161- ----، المعجم الصغیر، تحقیق: محمد شکور محمود الحاج أمریر، المکتب الإسلامی، دار عمار، بیروت، عمان، ط1، 1405ه/1985م.

    162- ----، المعجم الکبیر، تحقیق: حمدی بن عبد المجید سلفی، مکتبه العلوم و الحکم، الموصل، ط2، 1404ه/1983م.

    163- ----، مسند الشامیین، تحقیق: حمدی بن عبد المجید سلفی، مؤسسه الرساله ، بیروت، ط1، 1405ه/1984م.

    164- الطبری، محب الدین ابوالعباس احمد بن عبداللّه شافعی (ف694ه)، الریاض النضره فی مناقب العشره ، 4 جلد، ج3،  اعتنی به و أخرجه: عبدالمجید طعمه حلبی، دار المعرفه ، بیروت، ط1، 1418ه/1997م.

    165- --------، ذخائر العقبى فى مناقب ذوى القربى، عن نسخه دار الکتب المصریه و نسخه الخزانه التیموریه ، عنیت بنشره: مکتبه القدسی، القاهره ، 1356ه.

    166- طبری، امام ابوجعفر محمد بن جریر (ف310ه)، تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ الطبری)، 8 جلد، تحقیق: نخبه من العلماء الأجلاء، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، بیروت، بدون تاریخ.

    167- ----، جامع البیان فی تأویل القرآن (تفسیر الطبری)، تحقیق: أحمد محمد شاکر، مؤسسه الرساله ، ط1، 1420ه/2000م.

    168- طحاوی، امام ابوجعفر احمد بن محمد (ف321ه)، شرح مشکل الآثار، 16جلد، ج1و2و3و5و8و9و10و13، تحقیق: شعیب ارنؤوط، بیروت، مؤسسه الرساله ، ط1، 1415ه/1994م.

    169- طریحی، شیخ فخر الدین بن محمد بن علی (ف1085ه)، مجمع البحرین، تحقیق: سید احمد حسینى، ط2، مکتب نشر الثقافه الإسلامیه ، 1408ه.ق/1367ه‍.ش.

    170- طه حسین (ف1393ه)، فی الأدب الجاهلی، ط3، القاهره ، مطبعه الفاروق، 1933م.

    171- طیالسی، ابوداود سلیمان بن داود بن جارود (ف204ه)، المسند، دار الحدیث، بیروت، بدون تاریخ.

    172- عانی، د. سامی مکی، معجم ألقاب الشعراء، مکتبه الفلاح، دبی، دوله الإمارات العربیه المتحده ، ط1، 1402ه/1982م.

    173- عبدالرزاق، حافظ ابوبکر عبدالرزاق بن همّام صنعانی (ف211ه)، المُصنّف، تحقیق: حبیب الرحمن اعظمی، المکتب الإسلامی، بیروت، ط2، 1403ه

    174- عبدالقادر بغدادی (ف1093ه)، خزانه الأدب و لُبّ لُباب لسان العرب، تحقیق و شرح: عبدالسلام محمد هارون، 13جلد، القاهره ، مکتبه الخانجی، ج1، 1979م* ج11، ط1، 1403ه/1983م* ج3، ط4، 1997م* ج6، ط3، 1997م* ج5، ط2، 1984م.

    175- عثمان محمد، عبدالزهراء، سیره أمیرالمؤمنین، مؤسسه الفکر الإسلامی، ط1، 1993م.

    176- عسقلانی، امام حافظ شهاب الدین احمد بن علی بن حجر شافعی (ف852ه)، الإصابه فی تمییز الصحابه ، تحقیق: علی محمد بجاوی، دار الجیل، بیروت، 1412ه/1992م.

    177- ----------، تهذیب التهذیب، دار الفکر، ط1، 1404 ه‍/1984م.

    178- ----------، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، تحقیق: عبد العزیز بن عبد الله بن باز و محب الدین خطیب، رقم کتبه وأبوابه وأحادیثه وذکر أطرافها: محمد فؤاد عبد الباقی، دار الفکر، بدون تاریخ.

    179- ----------، لسان المیزان، 7 جلد، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، بیروت، ط2، 1390ه/1971م.

    180- ----------، المطالب العالیه بزوائد المسانید الثمانیه ، 19جلد، ج16، تحقیق: عبدالله بن ظافر بن عبدالله شهری، * ج17، تحقیق: خالد بن عبدالرحمن بن سالم بکر *‌ ج18، تحقیق: عبدالقادر بن عبدالکریم جوندل * تنسیق: د. سعد بن ناصر بن عبدالعزیز شثری، السعودیه ، دار العاصمه و دار الغیث، ط1، 1420ه/2000م.

    181- عقیل، محسن، أروع ما قیل فی محمد و أهل بیته، بیروت، لبنان، دار الرسول الأکرم (دار المحجه البیضاء)، ط1، 1420ه/1999م.

    182- علامه حلی، ابومنصور حسن بن یوسف بن مطهر (ف726ه)، إیضاح الإشتباه فی ضبط تراجم الرجال، تحقیق: شیخ محمد حسون، مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم المشرفه ، بدون تاریخ.

    183- ---، خلاصه الأقوال فی معرفه الرجال‏، مؤسسه نشر الفقاهه ، التحقیق: شیخ جواد قیومی، ط1، 1417ه.

    184- عینی، علامه بدرالدین ابومحمد محمود بن احمد (ف855ه)، عمده القاری شرح صحیح البخاری، 25جلد، ج4و16و17، تحقیق: عبدالله محمود محمد عمر، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1421ه/2001م.

    185- غزالی، امام ابوحامد محمد بن محمد شافعی (ف505ه)، إحیاء علوم الدین، 4 جلد، ج3، مکتبه و مطبعه : کریاطه فوترا، اندونیسیا، بدون تاریخ.

    186- غفّار، د. عبدالرسول، شاعر العقیده المفجّع البصری، بیروت، دار الزهراء، ط1، 1405ه/1985م.

    187- فخر رازی، امام ذوالفنون فخرالدین محمد بن عمر (ف604ه)، التفسیر الکبیر و مفاتیح الغیب، 32جلد، ج5و8و19و21و25و27، بیروت، دار الفکر، ط1، 1401ه/1981م.

    188- فسوی، ابو یوسف یعقوب بن سفیان (ف277ه)، المعرفه و التاریخ، تحقیق: د. أکرم ضیاء عُمَری، مؤسسه الرساله ، بیروت، 1401ه.

    189- فیروزآبادی، قاضی ابوالطاهر مجدالدین محمد بن یعقوب (ف817ه)، القاموس المحیط و القابوس الوسیط فی اللغه ، 4 جلد، دار العلم للجمیع، بیروت، بدون تاریخ.

    190- قاضی عیاض، علامه ابوالفضل عیاض بن موسى (ف544ه)، الشفا بتعریف حقوق المصطفى، دار الفکر، بیروت، 1409ه‍/1988م.

    191- قرطبی، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد (ف671ه)، تفسیر القرطبی (الجامع لأحکام القرآن)، تحقیق : هشام سمیر بخاری، دار عالم الکتب، الریاض، 1423 ه/ 2003م.

    192- قسطلانی، علامه احمد بن محمد (ف923ه)، إرشاد الساری شرح صحیح البخاری، 10 جلد، ج6، ط7، المطبعه الکبری الأمیریه ببولاق مصر المحمیه ، 1325ه.

    193- -------، المواهب اللدنیه بالمنح المحمدیه ، 3 جلد، ج1و2، شرحه و علق علیه: مأمون بن محیی الدین جنّان، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1416ه/1996م.

    194- قفطی، وزیر جمال الدین ابوالحسن علی بن یوسف (ف624ه)، إنباه الرواه علی أنباه النحاه ، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، 3 جلد، ج3، القاهره : دار الفکر العربی، بیروت: مؤسسه الکتب الثقافیه ، ط1، 1406ه/1986م.

    195- قندوزی، حافظ شیخ سلیمان بن ابراهیم حنفی (ف1294ه)، ینابیع الموده لذوی القربى، 3 جلد، ج1 و 2، تحقیق: سید علی جمال اشرف حسینی، ط1، دار الأسوه ، 1416ه.

    196- کحاله، عمر رضا (ف1408ه)، أعلام النساء فی عالمی العرب و الإسلام، 5 جلد، ج4، مؤسسه الرساله ، بیروت، بدون تاریخ.

    197- ---، معجم المؤلفین، 4 جلد، ج3، بیروت، مؤسسه الرساله ، ط1، 1414ه 1993م.

    198- کلباسی، میرزا ابوالهدی (ف1356ه)، سماء المقال فی علم الرجال، تحقیق: سید محمد حسینی قزوینی، قم، ط1، 1419ه.

    199- کنجی، ابوعبدالله محمد بن یوسف شافعی (مقتول658ه)، کفایه الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب، تحقیق و تصحیح و تعلیق: محمد هادی امینی، دار إحیاء تراث أهل البیت، طهران، ط3، 1404ه.

    200- کیلانی، محمد سید، أثر التشیع فی الأدب العربی، دار العرب للبستانی، القاهره ، ط2، 1996م.

    201- مالک بن انس، امام ابوعبدالله اصبحی (ف179ه)، الموطّأ (روایه محمد بن الحسن)، تحقیق: د.تقی الدین ندوی، دار القلم، دمشق، ط1، 1413ه/1991م.

    202- مبرد، امام ابوالعباس محمد بن یزید (ف285ه)، الکامل فی اللغه و الأدب، 4 جلد، ج3، حققه و علق علیه و صنع فهارسه: د. محمد احمد دالی، مؤسسه الرساله ، بیروت، ط2، 1418ه/1997م.

    203-متّقی هندی، علامه علاء الدین علی بن حسام الدین (ف975ه)، کنز العمّال فی سنن الأقوال و الأفعال، مؤسسه الرساله ، بیروت، 1989م.

    204- مجلسی، علامه محمد باقر (ف1111ه)، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، مؤسسه الوفاء، بیروت، ط2، 1403ه/1983م.

    205- محمودی، علامه شیخ محمد باقر، أسمی المناقب فی تهذیب أسنی المطالب فی مناقب الإمام أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب لابن الجزری، 1403ه/1983م.

    206- -------، کشف الرمس عن حدیث رد الشمس، مؤسسه المعارف الاسلامیه ، قم، ط1، 1419ه.

    207- -----، نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه ، 8 جلد، ط1، النجف، مطبعه النعمان، 1965م.

    208- مرزوقی، ابوعلی احمد بن محمد (ف421ه)، شرح دیوان الحماسه ، 2جلد، نشره: احمد امین و عبدالسلام هارون، بیروت، دار الجیل، ط1، 1411ه 1991م.

    209- مزی، جمال الدین أبوالحجّاج یوسف (ف742ه)، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، تحقیق: د. بشار عوّاد معروف، مؤسسه الرساله ، بیروت، 35جلد، ج31، ط1، 1413ه/1992م.

    210- مسلم، امام ابوالحسین مسلم بن حجّاج قشیری نیشابوری (ف261ه)، الجامع الصحیح، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بدون تاریخ.

    211- مفجّع، ابوعبدالله محمد بن احمد بن عبدالله (ف327ه)، (شرح قصیده الأشباه)، به خط شیخ احمد نجفعلی امینی، سال 1354ق، ایران (موجود در نسخ خطی کتابخانه آیت الله مرعشی قم).

    212- مقریزی، تقی الدین احمد بن علی بن عبدالقادر (ف845ه)، إمتاع الأسماع  بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفده و المتاع، تحقیق و تعلیق: محمد عبدالحمید نمیسی، دار الکتب العلمیه ، بیروت، 15 مجلد، ج1، ط1، 1420ه/1999م.

    213- مناوی، علامه زین الدین محمد عبد الرؤوف (ف1031ه)، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر من أحادیث البشیر النذیر، تحقیق: احمد عبد السلام، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1415ه‍/1994م.

    214- منتفکی، عبدالله صالح، (معجم ما أُلّف عن أبی طالب)، مجله تراثنا، قم، موسسه آل البیت لإحیاء التراث، العدد 63 و 64، 1421ه.

    215- نباهی، شیخ ابوالحسن علی بن عبدالله مالقی اندلسی (ف792ه)، تاریخ قضاه الأندلس (المرقبه العلیا فیمن یستحق القضاء و الفتیا)، تحقیق: لجنه إحیاء التراث العربی، بیروت، دار الآفاق الجدیده ، ط5، 1403ه/1983م.

    216- نبهان، د. عبد الإله احمد، (بحث حول کتاب الملاحن لابن درید)، بحث مقدّم إلى مؤتمر المخطوطات الألفیه بمکتبه الإسکندریه ، 2004م.

    217- نجاشی، شیخ ابوالعباس احمد بن علی اسدی کوفی (ف450ه)، الرجال (فهرست أسماء مصنّفی الشیعه )، تحقیق: سید موسى شبیرى زنجانى، قم، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم، بدون تاریخ.

    218- نسائی، امام ابوعبدالرحمن احمد بن شعیب (ف303ه)، خصائص أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب، حققه و صحح أسانیده و وضع فهارسه: محمد هادى امینی، مکتبه نینوى الحدیثه ، بدون تاریخ.

    219- ----، السنن الکبرى، تحقیق: د. عبد الغفار سلیمان بنداری و سید کسروی حسن، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 1411ه/1991م.

    220- نمازی، علامه شیخ علی شاهرودی (ف1405ه)، مستدرک سفینه البحار، بتحقیق و تصحیح: شیخ حسن بن علی نمازی، مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم، 1419ه.

    221- نویری، شهاب الدین احمد بن عبد الوهّاب (ف732ه)، نهایه الأرب فی فنون الأدب، تحقیق: مفید قمحیه و جماعه ، دار الکتب العلمیه ، بیروت، ط1، 33جلد، ج2، 1424ه/2004م.

    222- هیثمی، حافظ نورالدین علی بن ابی بکر (ف807ه)، مجمع البحرین فی زوائد المعجمین الأوسط و الصغیر، 9 جلد، ج6و7، تحقیق و دراسه : عبدالقدوس بن محمد نذیر، الریاض، مکتبه الرشد، ط1، 1413ه/1992م.

    223- -----، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، دار الفکر، بیروت، 1412ه

    224- هیکل، محمد حسین (ف1335ه)، حیاه محمد، ط14، دار المعارف، القاهره ، 1977م.

    2225- واحدی، امام ابو الحسن علی بن احمد نیشابوری (ف468ه)، أسباب النزول، القاهره ، مؤسسه الحلبی و شرکاه، 1388ه‍/1968م.

    226- یاقوت حموی، امام شهاب الدین ابوعبدالله یاقوت بن عبدالله رومی بغدادی (ف226ه)، معجم الأدباء (إرشاد الأریب إلی معرفه الأدیب)، تحقیق: د. احسان عباس، 7 جلد، دار الغرب الإسلامی، بیروت، ط1، 1993م.

    227- ------، معجم البلدان، 5 جلد، ج3، بیروت، دار صادر، 1397ه/1977م.

    228- یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (ف292ه)، تاریخ الیعقوبی، مؤسسه و نشر فرهنگ اهل بیت (ع)، قم، دار صادر، بیروت، بدون تاریخ.

پروپوزال در مورد پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده, گزارش سمینار در مورد پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده, تز دکترا در مورد پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده, رساله در مورد پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده, پایان نامه در مورد پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده, تحقیق در مورد پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده, مقاله در مورد پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده, پروژه دانشجویی در مورد پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده, تحقیق دانشجویی در مورد پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده, مقاله دانشجویی در مورد پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده, پروژه دانشجویی درباره پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده
ثبت سفارش
عنوان محصول
قیمت