پایان نامه بررسی مقایسه ی بهداشت روانی در زنان و مردان شاغل

پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی در رشته روان شناسی 

گرایش

بالینی

چکیده :

             پژوهش حاضر با هدف بررسی و مقایسه بهداشت روانی زنان و مردان شاغل صورت گرفته است . جهت بررسی پژوهش حاضر از تعداد 60 نفر از شاغلین آموزش و پرورش ناحیه 1 شیراز (30 زن و 20 مرد) درسال 87-86 به طور تصادفی انتخاب شدند و به پرسشنامه بهداشت روانی پاسخ دادند . ونتایج به دست آمده از تحلیل داده‌ها که در فصل چهارم ارائه گردید مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و تبیین‌های احتمالی برای نتایج به دست آمده مطرح می‌شود.

مقدمه

            روان شناسی علم تحقیق در رفتار موجودات زنده و به ویژه در تفکر ، احساس و رفتار بشر است . به همین دلیل از چندی پیش روان شناسان علاقه شدیدی نسبت به مشکلات عملی که برای افراد بشر پیش می آید و راه حل هایی که می توان برای آنها پیشنهاد داد ، پیدا کردند . منظور روان شناسی ، علاوه بر پیشرفت علمی و صنفی ، بهبود بخشیدن به زندگی انسان نیز هست . این علاقه روز افزون روان شناسان به مسائل روزمره و علمی بشر موجب شده است که دانش ما در افراد ، به ویژه کسانی که دچار مشکلات روانی هستند  به طور قابل ملاحظه ای افزایش یابد . عدم سازش و وجود اختلالات رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهود و فراوان است .

           در هر طبقه و صنفی و در هر گروه و جمعی اشخاص نامتعادلی زندگی می کنند . بنابر این در مورد همه افراد ، اعم از کارگر ، دانش پژوه ، پزشک ، مهندس ، کشاورز ، استاد دانشگاه و ... ، خطر ابتلا به ناراحتی های روانی وجود دارد . به عبارت دیگر هیچ فرد انسانی در برابر امراض مصونیت ندارد . البته دانستن اینکه هر شخصی ممکن است گرفتار ناراحتی روانی شود  ، خود به خود کافی نیست ؛ زیرا بهداشت روانی تنها منحصر به تشریح علل اختلالات رفتار نیست ، بلکه هدف اصلی آن پیشگیری از وقوع ناراحتی هاست . پیشگیری به معنای وسیع آن ، عبارتست از به وجود آوردن عواملی که مکمل زندگی سالم و طبیعی است ، به علاوه ی درمان اختلالات جزئی رفتار ، به منظور جلوگیری از وقوع بیماری های شدید روانی (شاملو، 1378).

            نشانه ها [1] ، یافته های عینی هستند که متخصص بالینی مشاهده می کند مثل عواطف محدود و کندی روانی – حرکتی. علائم [2] ، تجارب ذهنی توصیف شده توسط بیمار هستند مثل خلق افسرده و کاهش نیرو . نشانگان [3] گروهی از علائم و نشانه ها است که تواماً به صورت یک حالت قابل شناخت ظاهر می شوند و ممکن است نسبت به یک بیماری یا اختلال جنبه  که اختصاصی کمتری داشته باشند اکثر اختلالات روانی درواقع نشانگان هستند . روانپزشکی ممکن است از علل متعددی ناشی شود به همین دلیل طرحی برای طبقه بندی علل ضروری است برخی علل اختلالات روانی را به دو دسته تقسیم کرده اند :

1-علل جسمانی یا محیط داخلی : شامل عوامل ارثی ، مادرزادی ، شرایط فیزیکی و فیزیولوژیکی بدن

2-علل محیطی یا محیط خارجی : شامل عوامل جغرافیایی ، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی ، عفونت ، مسمومیت ، ضربه و فشار روانی و ... یکی ازعلل اختلالات روانی عوامل محیطی – اجتماعی می باشد . سنن یک فرهنگ ممکن است ایجاد مشکل نماید به ویژه اگرفرد به محیط دیگر مهاجرت نموده و در فرایند جذب آن قرار گرفته باشد(با حجب الماسی ، 1385) .

بیان مسئله

           معیار اصلی قضاوت درباره ی بهداشت روانی شخص این است که او بتواند با محیط خود مبادلات هماهنگ داشته باشد. انسان سالم این توانایی را دارد که به  طور دائم به دنبال رفع نیازهای خود برود و در محیط به جستجو بپردازد . برای رسیدن به این هدف او همکاری دو عنصر حیاتی نیاز دارد : شخص و محیط .  اگر خود شخص را کنار بگذاریم هر چه دراطراف باقی می ماند محیط محسوب خواهد شد. بنابراین ، برای هر شخص محیط های مختلفی وجود دارد . خانواده ، مدرسه ، محیط کار ، محل سکونت و ... می توان عوامل تشکیل دهنده ی محیط کار را به دو گروه عمده تقسیم کرد : عوامل فیزیکی و انسانی . عوامل فیزیکی عبارتند از ابزار ها ، دستگاه ، وسایل رفت و آمد ، گرما و سرما ، وسایل ایمنی ، سروصدای محیط ، آلودگی هوای محیط کار ، خطرات احتمالی ناشی از کار با وسایل برنده و غیره عوامل انسانی عبارتند از : شخصیت ، نگرش ، ادراک ، اسناد و تعارض های بین افراد یا گروه ها . شخصیت ، یعنی مجموعه صفاتی که همیشه با فرد هستند و موجب تمایز او از دیگران می شوند . شخصیت از صفات یا ویژگی ها مختلف تشکیل می شود برخی از این ویژگی ها درمحیط کار نقش مهمی دارند و اگر متناسب با کار باشند ، بهداشت روانی شخص تضمین خواهد شد .  در میان انواع مختلف صفات شخصیتی می توان عزت نفس ، منبع کنترل ، درون گرایی ، برون گرایی ، جزمی اندیشی ، اثر بخشی شخصی ، نیاز به قدرت و شوق خطرکردن را نام برد . دارندگان این صفات یا هرچیز دیگر بهتر است به چه کاری مشغول باشند یا محیط کاری چگونه با او رفتار بشود تا هم تولید بهتری داشته باشند و هم از نظر سلامتی آسیب نبیند ؛ مثلاً کسانی که شوق خطرکردن ندارند نباید کارهایی انجام دهند که در آنها رقابتهای سخت وجود دارد . نگرش یعنی ، احساس مثبت یا منفی نسبت به یک شخص یا یک شی . بنابراین کارگر یا کارمند اگر نسبت به محل کار خود یا سازمانی که در آنجا کار می کند نظرمنفی داشته باشد از کار خود رضایت نخواهد داشت و نارضایتی از کار مانع همانند سازی با سازمان خواهد شد و در نتیجه هم به خود و هم به سازمان ضرر خواهد زد . چون رضایت از کار برای کارفرمایان خیلی مهم است و رضایت از کار نیز تحت تاثیر نگرش ها قرار می گیرد ، بنابراین ، کارفرمایان باید نگرش کارکنان را ، به گونه ای درجهت مثبت تغییر دهند . پیامدهای رضایت از کار عبارتند از : تولید بالا ، کیفیت خوب و غیبت نکردن کارکنان . درتغییر نگرش ها با روش قانع سازی ، باید قانع کننده متخصص ، پیام تشویق آمیز و قانع شونده در وضعیت روانی خوبی باشد . ادراک یعنی ، محرک های بیرونی را گرفتن و سازمان دادن . ادراک یعنی تفسیر آن چه در محیط اتفاق می افتد . بنابراین ادارک ، رفتار را در مقابل رویدادهای محیط تعیین می کند . اگربرداشت اولیه مثبت باشد ، کارگر یا کارمند با علاقه کار خواهد کرد . اسناد یعنی ، به دنبال علت یا علت های رفتار خود ودیگران گشتن . فرایند اسناد مخصوصاً در ارزشیابی بازده کارکنان به وسیله ی کارفرمایان بیشتردخالت می کند . اگر کارفرما معتقد باشد که علت کمی تولید کارکنان از عوامل درونی نشات می گیرد ، آنها را به تنبلی متهم خواهد کرد ؛ اما اگر علت کمی تولید را به عوامل بیرونی نسبت دهد ، در ان صورت به فکر رفع نواقص موجود در سازمان خواهد افتاد . به رغم همه این پیش بینی ها و در نظر گرفتن شخصیت ، ادراک ، اسناد و دیگر عوامل موثر بر کار ، بازهم بین کارکنان تعارض هایی به وجود می آید . وقتی دو فرد یا گروه درباره هدف ها ، انتظارها و نقش ها اختلاف پیدا می کنند ، انواع مختلف تعارض ها به وجود می آیند :

            درون –فردی ، بین افراد ، درون گروهی ، بین گروه ها . برای مقابله با تعارض ها ، راهبردهای مختلفی وجود دارد که به موقعیت تعارضی و استعدادهای مدیران برای مقابله با آن وابسته است . مدیران در صورتی که بخواهند تعارض را به بهترین شیوه ممکن حل کنند و از آن بهره بگیرند ، باید علت های آن را تحلیل نمایند . درواقع حل صحیح تعارض ها می تواند کلید موفقیت سازمان باشد (گنجی ،1376).

توجه به محیط های شغلی وشرایط کاری و کارگری در دهه های اخیر به منظور بالا بردن کیفیت کار حفظ سلامت و بهداشت کارکنان به منظور بهره گیری بیشتر و بهتر از تجارت کارکنان مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است . نیروی کار ، بخش بزرگی ازجمعیت کشور را تشکیل می دهد  وپرداختن به بهداشت روانی سازمان ها می تواند از اولویت به شمار آید چرا که سالم سازی شرایط کار به منظور سالم سازی نیروی کار و نیروی کاری سالم باعث پیشرفت جامعه است . از آنجا که فرایند تولید نیروی  انسانی ناسالم و پریشان حال بخشی از آفات سازمانی است ، به همین دلیل هیچ پدیده ای به اندازه سلامت روانی برای کارمندان دارای اهمیت نمی باشد . بنابراین برنامه ریزی تامین بهداشت روانی کارکنان از سوی به سلامت روانی – اجتماعی کارکنان و از سوی دیگر به اهداف توسعه صنعتی و تولید بهتر کمک می کند . بررسی های انجام شده بر این موضوع تاکید داشته که افرادی که تحت تاثیر استرس زیادی قرار دارند بیشتر دچار بیماری می شوند و از سلامت روانی کمتری برخوردارند ، برای نمونه کوپر و ساترلند[4] (1978) دریافتند که وضعیت سلامت روانی کارکنان صنایع نفت امریکا با جمعیت عمومی نامناسب تر و به ویژه اضطراب این افراد به گونه معنی داری بالاتر بوده است (بیان زاده ، 1378).

هر فردی به اهمیت و نقش عوامل زندگی انسان آگاه است و زندگی بدون عواطف و سلامت روحی و روانی ، تیره و مکانیکی خواهد بود . از طرف دیگر سلامت روانی و عقلی تشخیص شخص به سلامت عاطفی او بستگی دارد و افراد نسبت به خود و دیگران ، اوضاع اجتماعی و به طور کلی زندگی او چگونگی رشد و تکامل عواطف متاثر می شود . عدم ارضاء احساسات و تمایلات عاطفی به طریق معقول ، فرد را از لحاظ روانی با مشکلاتی مواجه می کند . بدون شک سلامت روانی نقش مهمی در تضمین ، پویایی و کارآمدی هر جامعه ایفا می کند (فخرایی ، 1377).